De vele details in De sterrennacht van Vincent van Gogh die je zeker niet mag missen

Je zou je hele leven lang elke dag opnieuw naar De sterrennacht kunnen staren, maar toch zou je elke keer weer iets ontdekken wat je de vorige keer niet hebt opgemerkt. Daarin schuilt nu net de schoonheid van een van de beroemdste landschapsschilderijen aller tijden. Je kan je er helemaal in verliezen.

Net als voor vele andere pioniers het geval was, werd ook van Goghs werk tijdens zijn leven niet ten volle gewaardeerd, maar zijn beduidende, blijvende nalatenschap betekent dat hij kunstenaars vele generaties later nog steeds inspireert.

Zo bezorgde De sterrennacht ook LEGO® fanontwerper Truman Cheng de nodige inspiratie voor zijn winnende LEGO Ideas inzending, die het beroemde schilderij een nieuwe 3D-look meegeeft. Na meer dan 10.000 stemmen te hebben gekregen van de LEGO Ideas community, hebben we er een echte LEGO set van gemaakt.

Om het verschijnen ervan van vieren, nemen we de details van het echte schilderij even onder de loep, met de hulp van het MoMA (Museum of Modern Art) in New York en hun onlinemateriaal voor deze afbeelding ...

Even het plaatje schetsen

Van Gogh werd geïnspireerd door het uitzicht vanuit zijn raam in het psychiatrisch ziekenhuis Saint-Paul-de-Mausole te Saint-Rémy in Zuid-Frankrijk, waar hij in 1889-90 twaalf maanden verbleef.

Maar als we het schilderij met het werkelijke uitzicht vergelijken, zijn er toch enkele verschillen. Dat komt doordat het schilderij niet alleen het resultaat is van de directe waarnemingen van de Nederlandse artiest, maar ook gebaseerd is op zijn verbeelding, herinneringen en emoties.

MoMA beschrijft het op hun website als volgt: De sterrennacht is een visueel frappante “oefening in observatie en het duidelijk afstand nemen ervan ... Van Gogh kende de nacht en natuur een emotionele taal toe, waardoor ze er helemaal anders uitzien dan in werkelijkheid.”

Laten we dit meesterwerk even van wat dichterbij bekijken ...

De nachtelijke hemel

Wat meteen opvalt, is de schitterende nachtelijke hemel die van Gogh op een prachtige manier nabootst dankzij een uniek gebruik van kleuren, vormen en zijn befaamde penseelstreken.

Door deze technieken toe te passen, ziet de nachtelijke hemel er niet alleen levendig en bruisend uit, maar ook heel anders dan in werkelijkheid.

Maar het was niet allemaal verbeelding. In die tijd was Venus zichtbaar in Zuid-Frankrijk, en van Gogh schilderde die planeet (midden links) met ruwe penseelstreken om een gloeiend effect te creëren.

In een andere tekst van het MoMA over dit werk staat het volgende te lezen: “De wervelende vormen in de lucht stemmen overeen met sterrenkundig verslagen die melding maken van stof- en gaswolken die bekend staan als galactische nevels.”

Hoe beter je naar de sterren, maan en wervelende wind kijkt, hoe meer je in de ban raakt van zijn voorstelling van een actieve, chaotische nachtelijke hemel.

Kosmische verwondering

Voor een recente podcast hielp astrofysicus Janna Levin het MoMA de hemel afgebeeld op De sterrennacht vanuit astronomisch oogpunt te analyseren.

“Naar mijn mening moeten we zowel in kunst als in wetenschap de kloof tussen het subjectieve en het objectieve proberen te overbruggen”, legt Janna uit.

“Wat kunst en wetenschap met elkaar verbindt, is de nieuwsgierigheid, het stellen van vragen over de wereld, het anders zien van de wereld en van jezelf ... Je dwingt mensen om menselijk te blijven en zichzelf nog steeds als onderdeel van de kosmos te zien”, gaat ze verder.

In een brief gericht aan zijn broer schreef van Gogh dat ‘tussen de sterren hoop te vinden is’, wat ons inzicht biedt in de manier waarop de kunstenaar in die tijd dacht. Misschien was De sterrennacht wel de uitbeelding van een droom of hoop dat alles beter zou worden.

Het dorp onderaan

Van Gogh staat bekend om het gebruik van visueel contrast in zijn kunst.

Persoonlijk vinden we het contrast tussen het rustige dorpje onderaan het schilderij en de bombastische, heldere hemel echt helemaal geweldig.

Het MoMA verduidelijkt dat “het pittoreske dorpje onderaan de heuvels gebaseerd was op een andere uitzicht – het was niet te zien vanuit zijn raam.” Als je goed kijkt, merk je dat de torenspits van de kerk lijkt op die van kerken uit Nederland (waar Van Gogh vandaan komt), niet uit Frankrijk.

De bergen op de achtergrond lijken dan weer wel op het omringende landschap, evenals de cipresboom links, die veel dichterbij lijkt dan in het echt het geval was.

Een nieuwe interpretatie van het schilderij

Het was vooral van Goghs unieke kleurgebruik en penseelwerk dat tot Trumans verbeelding sprak en hem inspireerde om dit uitzonderlijke model voor LEGO Ideas te maken.

“De sterrennacht is een van zijn meest iconische werken”, aldus Truman. “Ik wou al lang een LEGO model maken dat op dit kunstwerk gebaseerd is, maar slaagde er nooit in de juiste stijl ervoor te bedenken.”

“Op een dag was ik met LEGO stenen aan het spelen en besefte ik plots dat het op elkaar stapelen van LEGO platen met willekeurige intervallen heel erg lijkt op van Goghs iconische penseelstreken. Dus begon ik me af te vragen hoe het volledige schilderij eruit zou zien als ik deze bouwstijl zou toepassen.”

“Ik heb het model op het originele schilderij gebaseerd en heb mijn eigen verbeelding toegevoegd voor het 3D-aspect van het ontwerp.”

Dit is een set die fans van van Gogh ongetwijfeld meteen in huis zullen willen halen. Lees meer over De sterrennacht op mo.ma/starrynight.